Một làng giữ 3 giếng cổ

Làng Thượng Hội, xã Tân Hội (H.Đan Phượng, Hà Nội) có 3 giếng nước đã tồn tại hàng trăm năm vẫn được bảo tồn và ngày càng trong mát.

Trái ngược với cảnh hiện đại của đường xá, các công trình xây dựng, tại Thượng Hội, cổng chính vào làng vẫn cổ kính uy nghiêm.

Anh Hùng, người gốc Thượng Hội, một doanh nhân thành đạt ngoài Hà Nội dẫn đường cho chúng tôi không ngớt khoe về nét cổ kính trầm mặc của làng mình. Anh nói: Đi khắp trong nước, ngoài nước vẫn thấy làng mình đẹp nhất!

Ba giếng cổ làng Thượng Hội được gọi tên theo vị trí đầu làng, giữa làng hay cuối làng. Căn cứ vào hình dạng của giếng, các cụ cũng gọi tên là giếng Vuông, giếng Tròn, giếng Bầu Dục. Trong đó, giếng Bầu Dục ở cuối làng rộng khoảng 1 sào (360 m²), sâu khoảng 3m, là giếng cổ nhất trong 3 giếng ở Thượng Hội. Bên bờ giếng, những bậc đá ong và bụi duối xanh vẫn còn từ hằng trăm năm nay. Người làng gọi đây là “giếng gương thần”. Bà con truyền tai nhau, đi đâu, về tới làng, soi mình xuống giếng sẽ thấy lòng khoan khoái, thanh thản. 

Giếng giữa làng hình tròn, rộng khoảng 200 m², nước xanh ngắt. Sau khi bờ giếng sạt lở, người làng đã góp tiền mua đá xanh về kè quanh giếng. Giếng Vuông nằm sát cổng làng cũng là giếng rộng nhất, đẹp nhất, vì nằm trước chùa Thiện Linh nên ngoài tên giếng Vuông, người làng còn gọi giếng Chùa. 

Mặt giếng Vuông rộng hơn 700 m², bờ giếng có hàng cau, rặng cây nên nơi này còn là chỗ cho khách thập phương dừng chân, trẻ con câu cá, người lớn đánh cờ.

Những chiếc giếng này không còn là nguồn nước sinh hoạt cho dân làng đã hai chục năm nhưng vẫn âm thầm góp mình vào không gian văn hóa của đất Thượng Hội đến tận bây giờ.

Cụ Nguyễn Đình Tứ (80 tuổi, ở cụm 11), kể: “Lúc trẻ, chúng tôi thường gánh nước giếng Chùa về nhà đổ vào chum để dùng. Giếng làng là mắt làng, cha ông chúng tôi không phải tùy tiện mà đào được giếng, phải được xem xét cẩn thận, theo phong thủy”. Cụ Tứ bảo, dưới đáy giếng còn có cả các mạch nước phun lên. Đó là lý do tại sao nước giếng vẫn trong xanh.

“Con cháu Thượng Hội làm ăn thịnh vượng, học hành đỗ đạt nhờ vào giếng làng đặt ở đất thiêng. Chúng tôi có thể mất đất, mất ruộng, nhưng giếng làng thì quyết giữ!”, cụ Tứ xúc động.

Người dân Thượng Hội dùng giếng khoan từ năm 1990. Thượng Hội cũng đang hối hả lắp đặt đường ống chuẩn bị đón nước máy về làng trong tháng 9 này nhưng các giếng cổ trong làng vẫn không ngừng được giữ gìn, bảo vệ. Một chiếc vợt lưới đặt bên mỗi giếng để ai đó ngang qua thấy lá cây, túi nilon rơi xuống giếng thì tự vớt. Người ta thả bèo tổ ong, hoa súng xuống giếng để nước luôn được lọc trong.

Người trong làng cho hay, 2 năm trước Hà Nội thiếu điện, có khi bị cắt điện một thời gian dài, không bơm được nước giếng khoan, người làng gánh nước giếng về ăn, thấy cơm canh vẫn ngon, trà pha vẫn thanh mát. Bà con tự hào nghề làm đậu phụ Thượng Hội nổi danh thuở trước cũng nhờ cả vào nguồn nước giếng.

Ông Nguyễn Vỹ Hùng, Phó chủ tịch UBND xã Tân Hội cho hay nếu tính cả thôn Phan Long, Vĩnh Ký, Thúy Hội, xã Tân Hội còn đến 7 giếng cổ. Ông Hùng cho biết trước thực tế ao hồ, giếng cổ ở các vùng quê đang mất dần một cách đáng tiếc, sắp tới xã sẽ tiến hành khảo sát, xây kè đá quanh các bờ giếng cổ để bảo tồn tốt hơn nữa những công trình có ý nghĩa văn hóa, tâm linh của địa phương.