Một cổ vật của Trung Quốc đã được ông Vũ Tá Hùng lặn lội đưa
về Việt Nam. Đến nay, ông tự hào khẳng định nó là món đồ "độc nhất vô
nhị" của cả nước.
Chiếc sanh đồng khiến nhiều công ty du lịch phải ước ao mong được
thuê lại để làm dịch vụ, còn những nhà nghiên cứu mượn soi xét tỉ mỉ hy
vọng tìm được nguyên lý đúc đồng độc đáo.
Ai nhìn thấy cũng mê
Trong gia tài cổ vật của ông Vũ Tá Hùng, một trong những món đồ độc đáo phải kể đến chiếc sanh đồng thời Càn Long.
Mới nhìn, chiếc sanh ông Hùng mang ra giới thiệu, chúng tôi thấy nó
cũng bình thường. Chiếc sanh cất lâu ngày không được trưng bày nên cũng
lên mốc xanh, khô tanh mùi đồng.
Nhìn ông Hùng cẩn thận, nâng niu chiếc sanh đồng, chúng tôi mới biết
đây là món đồ rất quý. Ông từ từ cho 2/3 nước vào chiếc sanh, lấy khăn
đệm vào đáy sanh, lau khô quai sanh và bắt đầu xoa nhẹ hai tay lên đôi
quai. Vì chưa được giới thiệu trước nên chúng tôi đều ngạc nhiên trước
hành động kỳ lạ của ông.
Tay xoa vào cái quai sanh, ông Hùng nói: "Vì lâu ngày không giới thiệu cho ai nên phải xoa hơi lâu". Gần
10 phút một sự kỳ lạ xuất hiện khiến chúng tôi cứ tròn mắt mà nhìn. Từ
trong chiếc sanh, cân bằng bốn phía những vòi nước nhỏ li ti phun lên
cao rất đều. Lúc này, ông Hùng mới giới thiệu: "Chiếc sanh đồng này
được chạm bốn con rồng cho bốn hướng. Ở giữa chiếc sanh chạm mặt trời.
Vòng quanh miệng sanh được khắc chữ công cổ, vòng thứ hai là chữ o ngã.
Khi ta xoa tay miết vào cái quai sanh tác động ấy sẽ khiến bốn cái đầu
rồng phun nước".
Lý giải tại sao bốn đầu rồng lại có thể phun nước, ông Hùng đã tìm
hiểu và qua những nhà chuyên gia đầu ngành về đúc đồng khẳng định: Cơ
chế đầu rồng phun nước dựa vào nguyên tắc của vật lý. Chiếc sanh đúc từ
đồng vàng có ánh đỏ, nghĩa là nó được pha với một hợp chất gì đó. Khi
người ta xoa tay vào hai chiếc quai sanh sẽ tạo ra một lực ma sát làm
rung bề mặt thành sanh. Trong khi đó, sanh lại thiết kế có hợp kim dẫn
âm nên nước từ chỗ chạm bốn đầu rồng được phun đều lên tạo ra sự vui
mắt, thích thú cho người xem.
Chính sự độc đáo này khiến chiếc sanh đồng của ông Hùng liền trở
thành cổ vật thu hút rất nhiều công ty và các cá nhân muốn nghiên cứu.
Ngay cả Quang "đồng", một chuyên gia đầu ngành về đúc đồng của bộ Văn
hóa Thể thao và Du lịch cũng đã đến hỏi thuê chiếc sanh của ông Hùng về
để nghiên cứu. "Vì là chỗ bạn bè, nên tôi đồng ý cho tay Quang mượn.
Nhưng tôi giao hẹn trước, anh nghiên cứu gì thì cứ nghiên cứu chứ tuyệt
đối không làm hỏng, không được cắt chiếc sanh ra để phân tích hợp kim.
Quang cam kết với tôi rồi mang chiếc sanh về" - ông Hùng kể.
 |
| Ông Hùng và chiếc sanh có "1 không 2" ở Việt Nam. |
Người mang tên Quang "đồng" này đã đúc thành công nhiều phiên bản
trống đồng để làm vật kỷ niệm nhưng đến chiếc sanh thì ông ta đành bó
tay. Ông Hùng nói: "Hắn đã sử dụng 4-5 tấn đồng, mầy mò pha đủ loại
hợp kim, đúc đi, đúc lại nhiều lần nhưng không thành công. Những chiếc
đầu rồng hắn chạm như thật nhưng cũng không thể phun nước. Hắn chịu thất
bại, mang trả tôi cái sanh mà không giải mã được bí mật".
Chúng tôi đùa, chắc ông Hùng phải cho cắt chiếc sanh đồng dùng máy
hiện đại phân tích hợp kim may ra ông Quang kia mới đúc thành công. Ông
Hùng lắc đầu: "Ngày xưa đúc đồng công nghệ khác bây giờ. Khuôn của
họ được làm bằng loại đất phun từ núi lửa ra đã chịu nhiệt độ lên tới cả
ngàn độ C. Do đó đồng được nấu chảy ở nhiệt độ cao nên khi sản phẩm làm
ra mới tạo ra sự độc đáo. Hiện nay, người ta đúc đồng ở nhiệt độ không
cao như xưa nên tất cả các đồ đồng bây giờ tiếng không thanh như những
cổ vật bằng đồng".
Chiếc sanh quý của ông Hùng cũng đã được các điểm du lịch như Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội), khu du lịch Núi Cốc
(Thái Nguyên) đến đàm phán để thuê lại. Những nơi này muốn mở dịch vụ
đặt chiếc sanh cho du khách đến xoa tay lên quai để bốn đầu rồng phun
nước. Họ dự tính sẽ thu vé du khách khoảng 1 USD/người thì cũng tạo ra
một nguồn thu lớn. Nhưng ông Hùng cũng rất quý chiếc sanh đồng, ông sợ
hỏng, sợ mất nên kiên quyết từ chối. Ông gìn giữ chiếc sanh vì phải mất
rất nhiều công sức mới sở hữu được, và khi có khách quý, cùng giới đồ cổ
thì mới mang ra để đàm đạo.
Cơ duyên để sở hữu chiếc sanh quý
Ông Hùng có được chiếc sanh đồng này cũng là do sự may mắn, con mắt
tinh nghề của người đam mê đồ cổ và trí nhớ tuyệt vời. Năm ấy, ông Hùng
cùng người bạn, GS. Lại Cao Nguyện, cùng sang dự một hội thảo về cổ vật tại Trung Quốc. Trong chuyến du lịch ở nước bạn, ông Hùng, ông Nguyện đến thăm quan Hoàng Hạc Lâu.
Tại đây, ông Nguyện cũng xếp hàng và xoa tay vào quai của chiếc sanh
đồng. Những chiếc đầu rồng lại phun nước trước sự thích thú của du khách
nên dòng người xếp hàng rất đông.
Mỗi lần lên xoa tay vào chiếc sanh đồng du khách phải trả số tiền là 5
tệ. Khi nhìn thấy cái sanh đồng, trong trí nhớ của ông Hùng vụt lóe lên
suy nghĩ đã nhìn thấy nó ở đâu đấy cách đây khoảng 2 năm. "Tôi định
thần lại và nhớ ra đã nhìn thấy một cái sanh đồng y hệt cái này ở Cảnh Đức Trấn (Quảng Đông - Trung Quốc). Tôi vội vàng nói với ông Nguyện: "Anh
cứ ở đây chơi, em đi hai ngày về sẽ cho anh thấy một bất ngờ". Tôi nhảy
tàu cao tốc đi luôn Cảnh Đức Trấn với sự hăm hở và niềm hy vọng lớn" - ông Hùng kể.
Tuy vốn tiếng Quảng Đông không quá thông thạo nhưng cũng để giúp ông
Hùng mặc cả mua vài món đồ. Ông lần tìm đến một gia đình ở Cảnh Đức
Trấn, nơi mà hai năm trước ông nhìn thấy cái sanh đồng nhưng cứ ngỡ là
đồ đun nấu đơn thuần. Rất may, nhà bà già này vẫn còn giữ chiếc sanh. Bà
ta để chiếc sanh trong một cái tủ xập xệ. Nhà họ nghèo, nhưng rõ ràng
họ cũng đã biết chiếc sanh là đồ quý nên không dùng để đun nấu, song giá
trị của nó quý đến đâu thì chủ nhân cũng không biết.
Khi ông Hùng ngỏ ý mua chiếc sanh cũ, bà già đồng ý bán luôn. Giá bán
cũng khiến ông Hùng bất ngờ: Đúng bằng giá món đồ cũ chứ không phải giá
của đồ cổ quý. Cách đây hơn 20 năm, ông Hùng mua cái sanh với giá 2.000
tệ (thời điểm ấy tương đương với 5 triệu đồng). Giọng hào hứng, ông kể
như thể câu chuyện vừa mới diễn ra ngày hôm qua: "Tôi cầm cái sanh
đã trả tiền rồi mà vừa vui vừa hồi hộp. Nhìn họa tiết trang trí thì
giống chiếc sanh ở Hoàng Hạc Lâu rồi, nhưng vấn đề quan trọng khi xoa
tay vào quai sanh đầu rồng phải phun nước mới là đồ thật. Tôi hồi hộp,
nói với chủ nhà mang ra ao để rửa cho sạch. Kỳ thực tôi mang ra đó,
khuất xa họ để thử xoa tay vào quai sanh. Nếu thử trước mặt chủ nhà, họ
biết đồ quý không bán thì uổng lắm. Khi tôi cho nước vào, đôi tay run
run vội vàng xoay lên đôi quai sanh, một lát nước phun lên từ bốn đầu
rồng. Tôi vui mừng quá, gói gọn chiếc sanh đồng vào hành lý rồi trở về
gặp ông Nguyện".
Nhìn thấy cái sanh đồng, ông Nguyện cũng hết sức ngạc nhiên. Ông cứ
hỏi dồn ông Hùng mua được cái sanh ở đâu, bảo tàng họ bán à? Ông Hùng kể
lại hành trình mua chiếc sanh đồng khiến ông Nguyện phục lắm. Cho đến
bây giờ, cứ mỗi lần kể về lai lịch chiếc sanh đồng, ông Hùng lại kể về
chuyến du lịch cùng ông Nguyện tại Hoàng Hạc Lâu. Nguồn gốc của chiếc
sanh này tại Trung Quốc xuất hiện ở thời Càn Long. Trong phim của Trung
Quốc cũng đã từng xuất hiện cảnh các tiểu thư ngồi chơi bên cạnh sanh
đồng, thả hoa hồng và xoa tay vào quai sanh cho rồng phun nước.
Lên phim vì được đạo diễn trả tiền thuê cả ngàn USD
Biết ông Hùng sở hữu được chiếc sanh quý có niên đại 400-500 năm, đạo diễn Trần Anh Hùng (người Pháp gốc Việt) khi làm phim "Mùa hè chiều thẳng đứng"
đã tìm đến ông Hùng hỏi thuê chiếc sanh. Bộ phim nói về tính cách của
ba cô tiểu thư trong một gia đình giàu có của Hà Nội xưa có cảnh giống
cách tiểu thư Trung Quốc chơi cạnh cái sanh đồng cổ. Ông Hùng đồng ý cho
vị đạo diễn thuê chiếc sanh và một món đồ cổ nữa với giá 2.000 USD. Đạo
diễn Trần Anh Hùng đồng ý trả giá đó, thuê chiếc sanh về quay trong hai
ngày. Nhưng khi lên phim, cảnh chiếc sanh đồng chỉ xuất hiện có mấy
giây.
Trải qua những thăng trầm trong kinh doanh, ông Hùng cũng đã bán đi
nhiều món đồ quý, nhưng chiếc sanh đồng kỷ niệm chuyến đi với GS Nguyện
thì ông còn giữ mãi. "Nếu tôi có ý định bán đi, thì ngay từ khi về
nước, một tay làm du lịch người Hòa Bình biết tôi mua 2.000 tệ đã trả
luôn tôi 5.000 tệ. Thời điểm ấy tôi đã không bán thì thôi" - ông Hùng nói.
